Bạn có thể mua cổ phần SpaceX như nhà đầu tư cá nhân?

Tôi nhớ lần đọc Tao của Lập trình khi danh mục đầu tư của mình chỉ tăng 2% mỗi năm. Rồi đến tháng ⁶⁄₂₀₂₅ — bỗng dưng tôi có thể mua một phần của SpaceX với giá thấp hơn cả ly cà phê sáng. Không phải thật sự, nhưng gần như vậy.

Câu hỏi không còn là “bạn có thể đầu tư vào doanh nghiệp tư nhân” nữa — mà là “bạn nên làm điều đó chứ?”

Cánh cửa chưa bị phá vỡ — chỉ bị vượt qua

Hàng thập kỷ nay, giới tài chính ưu tú giữ kín cánh cửa dẫn đến lợi nhuận tiền IPO: SpaceX, Stripe, Anthropic. Để vào được, cần hàng triệu USD, đội ngũ luật sư, SPV và những mối quan hệ như vé số không cần mua.

Rồi Jarsy xuất hiện: startup Web3 mua quyền sở hữu thật sự ở những công ty này — không qua mối quan hệ nội bộ hay giao dịch chui — mà bằng cách token hóa trên blockchain.

Bỗng dưng 10 USD chẳng chỉ để mua một ly cà phê nữa. Nó đủ để đặt cược vào tương lai du hành vũ trụ.

RWA: Cuộc cách mạng hạ tầng thầm lặng

Bạn nghĩ đây chỉ là cơn sốt crypto mới? Không — đây chính là token hóa tài sản thực (RWA) ở dạng tinh tế nhất.

Các nền tảng như Republic ra mắt Mirror Tokens — rSpaceX là phiên bản đầu tiên. Mỗi token theo dõi động thái định giá SpaceX mà không cấp quyền biểu quyết hay sở hữu toàn bộ.

Nó không phải cổ phần thuần túy; mà là hợp đồng tham gia kinh tế gắn với sự kiện thanh khoản: IPO, bán lại — thậm chí các khoản trả thưởng trong tương lai nếu có.

Và đúng vậy: bạn dùng Apple Pay hoặc USDC để mua. Không cần học luật cũng được.

Tokeny đã làm theo ở châu Âu với tiêu chuẩn ERC-3643 tích hợp từ ngày đầu tiên — KYC được áp dụng ngay từ lúc tạo token. Đây không phải sự phi pháp hóa phi tập trung; đây là đổi mới có quy định và mang tính nhân văn.

Vì sao điều này khác biệt so với các chu kỳ sốt trước?

Vì đằng sau các token này là tài sản thực sự. Dữ liệu cho thấy Chỉ số Jarsy 30 tăng +81% từ đầu 2021 đến Q1/2025 — vượt Nasdaq 100 hơn 30 điểm phần trăm trong khoảng thời gian đó. Ngay cả khi thị trường sụt giảm cuối năm 2024 (Nasdaq giảm -9%), các công ty tiền IPO hàng đầu vẫn tăng +13%. Đây không phải sự bốc đồng vì FOMO — đây là bằng chứng rằng tăng trưởng tập trung vẫn tồn tại ngoài thị trường công khai… và giờ nó đã được dân chủ hóa rồi.

Nhưng điều khiến tôi thức giấc mỗi đêm: Liệu chúng ta đang thay thế người kiểm soát bằng những thuật toán mới? Khi nhu cầu từ nhà đầu tư cá nhân đẩy định giá quá nhanh thì sao? Làm sao để niềm tin tồn tại khi mọi người đều có quyền truy cập? Theo tôi, đây không phải câu hỏi tu từ nữa — chúng đang nằm trong thiết kế hệ thống rồi.

Có phải phép màu tài chính mới?

Tôi tin rằng đây không phải phép màu. Đây là kỹ thuật gặp đạo đức.* Theàn logic lạnh lẽo của hợp đồng thông minh gặp khát vọng con người về công bằng.* cùng một mã nguồn từng tạo nên các coin meme giờ đang mở cửa cho dòng vốn thế hệ mới từng bị giới hạn cho hedge fund.* Theo cái nhìn hài hước: bà ngoại tôi gọi đây là ‘công bằng lớn’. Tôi gọi nó là ‘cơ sở hạ tầng đạo đức’.* Theo tôi, khác biệt giữa hy vọng của bà ấy và của tôi chỉ nằm ở minh bạch – và toán học.* P.S.: Nếu bạn muốn gia nhập cuộc cách mạng này nhưng chưa biết bắt đầu từ đâu… hãy nhìn xa hơn biểu đồ giá. Hãy tìm xem ai nắm chìa khóa.